Het moreel beraad
Hoe gaat u om met morele dilemma’s? Wat zijn de onderliggende waarden van waaruit u richting geeft aan uw werkpraktijk of dagelijks leven? Socratische gesprekstechnieken helpen u zich te verhouden tot morele dilemma’s.
Cruciaal om te weten waar u staat is de vaardigheid om uw eigen ideeën en oordelen op te schorten; vragen te stellen en u open te stellen voor de denkkaders en de betekenissen van anderen. Dat is ook de beste manier om uw eigen denken te ontwikkelen en krachtig te maken. Hoe paradoxaal het ook klinkt: u zult goed moeten kunnen luisteren om zelf goed te kunnen spreken. De ervaringen en inzichten van anderen helpen om uw eigen blik te scherpen.
Er is altijd wel een reden te bedenken om niet na te denken, om al vast te beginnen met oordelen en handelen. Natuurlijk kun je niet voortdurend stilstaan, dan komt overleven in gedrang. Maar op de juiste momenten stilstaan komt de kwaliteit van leven en werken ten goede.
Een uitgebreide stapsgewijze beschrijving van de socratische variant van het moreel beraad kunt u hier downloaden: Inleiding moreel beraad.hetsocratischgesprek.nl
Ethisch stappenplan
Het ethisch stappenplan dat in een dilemma gesprek doorlopen wordt is ontleend aan de inzichten van Henk van Luijk (1929-2010), voormalig hoogleraar Bedrijfsethiek aan Nyenrode Business Universiteit. Het behelst de volgende stappen:
1.Wat is een goede casus?
2.Wat houdt een vragende en onderzoekende houding in?
3.Wat is een morele vraag?
4. Wie zijn de betrokkenen?
5. Wie moet er beslissen?
6. Welke informatie heb ik nodig?
7. Wat zijn de argumenten?
8. Wat is mijn conclusie?
9. Hoe voel ik me nu?
Een uitgebreide stapsgewijze beschrijving van de socratische variant van het moreel beraad kunt u hier downloaden: Inleiding moreel beraad.hetsocratischgesprek.nl
Een dilemmagesprek of moreel beraad kan worden afgesloten met stilstaan bij uw houding met behulp van de kardinale deugden. De kardinale deugden zijn:
Temperantia, maat
We willen een aangenaam leven leiden en onze fysieke behoeften bevredigen. Maat is het vermogen de juiste verhoudingen aan te brengen, je nóch te laten meeslepen door je eigen behoeften of neigingen, nóch die behoeften te ontkennen of te onderdrukken. Zij is het vermogen, niet om minder te genieten, maar beter; om boven ons persoonlijke lustprincipe uit te gaan.
Fortitudo, moed
We bezitten allemaal in meer of mindere mate vurigheid, passie en heilige verontwaardiging, de ambitie om te presteren, iets neer te zetten in de praktijk, een maatschappelijke positie te bekleden, iemand te zijn. Moed is het vermogen om het midden te vinden tussen het verdragen van angst en ongemak en het verlangen naar groots en meeslepend leven.
Prudentia, redelijkheid
Ons hoofd is gericht op waarheid, op zwart-wit denken. Prudentia is het vermogen op een adequate manier af te wegen wat in een bepaalde situatie goed of slecht is. Zij is geen wetenschappelijke kennis, maar praktische wijsheid, de wijsheid van het handelen. En zij is het vermogen in een situatie het essentiële waar te nemen, waardoor we weten wat we moeten kiezen en wat we moeten vermijden.
Justitia, rechtvaardigheid
In de klassieke opvatting is dit de hoogste deugd. Justitia is het vermogen het juiste evenwicht aan te brengen, enerzijds in jezelf tussen je drijfveren en passies, anderzijds in de werkelijkheid om je heen, tussen verschillende soorten belangengroepen en hun aanspraken. Rechtvaardigheid is de kunst van de evenredigheid. Daarmee is zij het cement van de samenleving. Zonder rechtvaardigheid valt een samenleving uit elkaar. Net als een gesprek.