STEL JE OORDEEL UIT
Een gesprek is vaak een uitwisseling van meningen. In de socratische benadering noemen we een mening ‘oud denken’: het is een bestaand inzicht dat je steeds opnieuw verkondigt en verdedigt. Je oordeel uitstellen betekent vragen stellen om met elkaar een mening of een vraag opnieuw te onderzoeken. We willen allemaal graag ons oordeel uitstellen, maar hoe doe je dat? De volgende vier regels helpen daarbij:
VRAAG NAAR FEITEN
Je kunt alleen tot wijsheid komen door te reflecteren op een concrete ervaring, zei Socrates. Vandaar dat we in een socratisch gesprek altijd feitvragen stellen bij iemands ervaring. Door terug te kijken naar ‘wat het geval is’ kunnen we onze normen, gedrag en beweegredenen onderzoeken. Feitvragen zijn veel simpeler dan je denkt, maar we stellen ze bijna nooit. Bijvoorbeeld: Hoe ging dat precies? Wie was daarbij? En wat deed jij toen?
LUISTER NAUWKEURIG
In een gesprek herhalen we vaak wat de ander zegt door samen te vatten, te parafraseren of interpreteren. Dat doen we in een socratisch gesprek allemaal niet, omdat je daarmee kunt afwijken van wat iemand werkelijk zegt. Lukt het je ook om bij de exacte woorden van de ander te blijven? Nauwkeurig luisteren is een voorwaarde om te kunnen terugvragen naar de woorden van de ander. Zo zorg je ervoor dat jij en je gesprekspartner hetzelfde voor ogen hebben.
STEL JE EMPATHIE UIT
Het tonen van empathie kan er voor zorgen dat een gesprek een psychologische wending neemt óf gauw is afgelopen. Door je empathie uit te stellen en in plaats daarvan door te vragen naar de (vervelende) ervaring, geef je de ander meer ruimte: ‘Vind je het oké als ik je daar wat meer vragen over stel? Wat gebeurde er precies?’ En doorvragen komt vaak net zo betrokken over.
VERDRAAG HET NIET – WETEN
De socratische houding is een anti – intuïtieve houding. We zijn geneigd om in een gesprek oplossing aan te dragen, te analyseren of wanneer er een pauze valt deze meteen op te vullen. De valkuil daarbij is dat we nooit tot nieuwe inzichten kunnen komen anders dan die van onszelf. Houd je eigen denken terug en laat je verrassen door nieuwe inzichten van anderen, en van jezelf.
Door Tiare van Paridon, juni 2023.